ANBI’s in de spotlight van de fiscus

De aandacht van de Belastingdienst voor Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI’s) is de afgelopen tijd duidelijk toegenomen. Nieuwe beleidsregels, wetswijzigingen en aangescherpt toezicht volgen elkaar snel op. Voor bestuurders van ANBI’s is het belangrijk om alert te blijven: het naleven van de ANBI-regels vraagt meer dan ooit om zorgvuldigheid en transparantie.

Wat er is en gaat veranderen

Op 23 april 2025 verscheen het Rapport Evaluatie ANBI- en SBBI-regelingen. Dit rapport vormde de aanleiding voor verder onderzoek naar twee gevoelige thema’s: het gebruik van particuliere vermogensfondsen (APV’s) en de vennootschapsbelastingplicht van stichtingen en verenigingen.

Kort daarna, op 3 juli 2025, publiceerde de staatssecretaris van financiën een nieuw Beleidsbesluit ANBI. Dit besluit verduidelijkt en scherpt bestaande regels aan. Belangrijke punten zijn onder meer:

• Een nadere invulling van het algemeen-nutvereiste, inclusief de kwalitatieve én kwantitatieve 90%-toets;
• Richtlijnen voor crowdfunding-, loket- en steunstichtingen;
• Aanvullende voorwaarden voor ANBI’s in derde landen, met een zwaardere informatie- en bewijslast;
• Beleid rondom toekenning en intrekking van de status, ook met terugwerkende kracht;
• Een uitvoerige toelichting op het bestedingscriterium (de zogenoemde anti-oppoteis), inclusief de richtlijn voor een continuïteitsreserve van anderhalf maal het jaarlijkse kostenniveau;
• Verduidelijking van het beloningscriterium: beleidsbepalers mogen slechts een onkostenvergoeding en niet-bovenmatig vacatiegeld ontvangen; en
• Een scherpere afbakening tussen algemeen nuttige en commerciële activiteiten, met een uitwerking van het begrip commerciële tarieven (boven de integrale kostprijs).

Digitalisering en toezicht

Het toezicht op ANBI’s krijgt eveneens een nieuw gezicht. De Belastingdienst breidt het speciale ANBI-team uit én ontwikkelt een digitaal ANBI-portaal. Vanaf 1 januari 2029 wordt publicatie via het Portaal-ANBI verplicht. Daarnaast komen er nieuwe meldplichten voor instellingen die hun status verliezen.

Naast de specifieke ANBI-regelgeving wordt naar verwachting per 1 januari 2026 de Wet transparantie en tegengaan ondermijning door maatschappelijke organisaties (Wtmo) ingevoerd. Deze wet verplicht maatschappelijke organisaties, zoals stichtingen, verenigingen en kerkgenootschappen, om meer financiële informatie openbaar te maken. Stichtingen die nu nog niet verplicht zijn hun financiële gegevens te publiceren, moeten voortaan een balans en een staat van baten en lasten deponeren bij het Handelsregister.

Achtergrond: oneigenlijk gebruik en strengere handhaving

De recente ontwikkelingen zijn mede ingegeven door signalen van oneigenlijk gebruik van de ANBI-status voor belastingbesparing. Het nieuwe beleid geeft de Belastingdienst zelfs de bevoegdheid om de ANBI-status met terugwerkende kracht in te trekken — tot het moment van toekenning.

Een sprekend voorbeeld is de zaak van de steunstichting van het Concertgebouw in Amsterdam. De uiteindelijke begunstigde van deze steunstichting bleek geen ANBI te zijn, maar het Concertgebouw N.V., waardoor de steunstichting met terugwerkende kracht haar ANBI-status kan verliezen, met naheffingen van schenk- en erfbelasting tot gevolg.

Wat betekent dit voor u?

De Belastingdienst heeft aangekondigd actief te blijven controleren op naleving van de regels. Voor organisaties met een ANBI-status is het daarom raadzaam hun structuur, doelstellingen en geldstromen kritisch te laten toetsen. Een tijdige herziening kan niet alleen fiscale sancties voorkomen, maar ook reputatieschade beperken.

Heeft uw organisatie te maken met de nieuwe ANBI-regelgeving? Of wilt u zekerheid over de toepassing van de anti-oppoteis, de 90%-toets of andere recente ontwikkelingen?

Neem contact op met uw vaste adviseur bij Caraad. Wij ondersteunen u graag bij het toekomstbestendig inrichten en behouden van uw ANBI-status.