Schoolgebouwen en btw: gemeente Woerden krijgt ruim 2 mln. terug
De Hoge Raad heeft vandaag uitspraak gedaan in de zaak van de gemeente Woerden en geoordeeld dat de gemeente Woerden recht op aftrek van btw heeft voor de levering van twee multifunctionele accommodaties (brede scholen) aan een stichting die (onder meer) de schoolgedeelten in de gebouwen in gebruik geeft aan basisscholen.
Gemeenten moeten op grond van de onderwijswetgeving zorgdragen voor de voorzieningen in de huisvesting van scholen in het primair en voortgezet onderwijs. De onderwijswetgeving biedt gemeenten onder stringente voorwaarden de mogelijkheid de btw die drukt op de investeringen voor een groot gedeelte te verhalen, wat leidt tot een aanzienlijke kostenbesparing. De gemeente Woerden maakte gebruik van deze mogelijkheid. De Belastingdienst kon zich hierin niet vinden en dit leidde tot een rechtszaak. De Hoge Raad heeft in de zaak van de gemeente Woerden vrijdag 23 juni 2017 een definitief oordeel gegeven.
De zaak van de gemeente Woerden
De gemeente Woerden heeft in 2007 twee nieuwe multifunctionele accommodaties gerealiseerd, zogenoemde Brede Scholen, en deze overgedragen aan een beheerstichting voor een koopprijs van ongeveer 10% van de stichtingskosten. De beheerstichting stelt delen van de schoolgebouwen ‘om niet’ ter beschikking aan diverse basisscholen. Andere delen van de schoolgebouwen verhuurt de beheerstichting tegen vergoeding aan andere gebruikers zoals bibliotheekexploitanten, kinderopvangcentra, zorginstellingen en sportverenigingen.
De gemeente Woerden bracht de btw die drukt op de stichtingskosten in aftrek, maar de inspecteur was het hier niet mee eens en legde een naheffingsaanslag op. De gemeente Woerden ging daarop naar de rechter.
De procedure
Het Gerechtshof Amsterdam oordeelde dat de gemeente Woerden geen recht heeft op aftrek van de btw die drukt op de realisatiekosten van de gebouwen.
In 2015 oordeelde de Hoge Raad al dat het oordeel van het Gerechtshof Amsterdam onjuist was. Echter, de Hoge Raad vroeg zich af of de omstandigheid dat delen van de gebouwen ‘om niet’ in gebruik werden gegeven aan de basisscholen tot een beperking van het aftrekrecht van de gemeente zou moeten leiden. De Hoge Raad stelde daarom een prejudiciële vraag aan het Hof van Justitie van de Europese Unie.
Vorig jaar oordeelde het Hof van Justitie dat de gemeente Woerden een volledig recht op aftrek heeft. De omstandigheid dat de afnemer (de beheerstichting) de schoolgebouwen deels gratis ter beschikking stelt heeft geen betekenis voor het aftrekrecht van de gemeente Woerden.
Na het arrest van het Hof van Justitie
Na het arrest van het Hof van Justitie leek het een uitgemaakte zaak te zijn voor de gemeente Woerden. Echter, de advocaat-generaal bij de Hoge Raad wilde een (tweede) conclusie over deze zaak schrijven. In deze conclusie van 8 maart 2017 concludeerde de advocaat-generaal dat, mede gelet op het arrest van het Hof van Justitie in de zaak van de gemeente Borsele over het leerlingenvervoer, de gemeente Woerden met de levering van de multifunctioneel gebouwen geen economische activiteit zou hebben verricht. Dat zou ertoe leiden dat de gemeente de btw niet in aftrek mocht brengen.
In navolging van de advocaat-generaal bij de Hoge Raad heeft ook het Gerechtshof Den Haag in drie verschillende zaken onder verwijzing naar het arrest Borsele recent geoordeeld dat de desbetreffende gemeenten met de levering van nieuwe (school)gebouwen geen economische activiteiten verrichtten.
De gemeente Woerden was er dus nog helemaal niet zeker van dat zij gelijk zou krijgen.
De einduitspraak van de Hoge Raad
Vrijdag 23 juni 2017 heeft de Hoge Raad een eindoordeel geveld in deze langlopende zaak. Gelet op het oordeel van het Hof van Justitie in deze zaak heeft de gemeente Woerden een volledig recht op aftrek van btw die drukt op de kosten van de gebouwen, aldus de Hoge Raad. De Hoge Raad voegt hieraan toe dat het arrest Borsele de Hoge Raad geen aanleiding geeft om met betrekking tot de vraag of de gemeente Woerden economische activiteiten heeft verricht anders te oordelen.
Met dit oordeel van de Hoge Raad krijgt de gemeente Woerden ruim 2 mln. terug van de fiscus.
Onze visie
De Belastingdienst stelt zich naar aanleiding van het arrest Borsele op het standpunt dat gemeenten die nieuwe (school)gebouwen leveren tegen een relatief lage vergoeding geen economische activiteit verrichten en dus geen recht op aftrek van btw hebben. Deze stelling gaat in tegen de heersende leer van de Hoge Raad, die in de zaken van de gemeenten Aalten, Wageningen en zelfs in de zaak van de gemeente Woerden in 2015 oordeelde dat een gemeente dan wel degelijk een economische activiteit verricht.
Het standpunt van de Belastingdienst wordt door lagere rechters onderschreven, zo blijkt uit de uitspraken van het Gerechtshof Den Haag, en ook in de literatuur en door menig belastingadviseur wordt veelal het standpunt van de Belastingdienst overgenomen.
Caraad heeft zich echter altijd op het standpunt gesteld dat een gemeente in die gevallen wel degelijk economische activiteiten verricht en dus recht heeft op aftrek van voorbelasting. De Hoge Raad heeft het standpunt van Caraad vandaag (nogmaals) bevestigd.
Wat betekent deze uitspraak voor uw gemeente
De Hoge Raad heeft inmiddels in vele zaken met betrekking tot aftrek van btw bij nieuwe schoolgebouwen een voor de gemeenten positieve uitspraak gedaan. Wij wijzen op de zaken van de gemeenten Albrandswaard, Ermelo, Gemert-Bakel, Wageningen en nu Woerden. Echter, het gaat niet altijd goed, zoals blijkt uit de zaken van de gemeenten Middelharnis, Hardinxveld-Giessendam en Nijkerk. Een goede uitvoering blijft dus van cruciaal belang.
Maar gemeenten kunnen dus onder omstandigheden een substantiële kostenbesparing realiseren bij de realisatie en renovatie van schoolgebouwen of multifunctionele accommodaties met schoolgedeelten. Bij de gemeente Woerden leidde dit tot een teruggaaf van ruim 2 mln. Er kunnen kostenbesparingen van 10% van het investeringsbedrag worden gerealiseerd.
Gemeenten die voornemens zijn schoolgebouwen te realiseren kunnen door de uitspraak van vandaag nog steeds gebruik maken van deze mogelijkheden om kosten te besparen. In deze zomerperiode worden veel nieuwe schoolgebouwen opgeleverd zodat deze voorafgaand aan het nieuwe schooljaar in gebruik kunnen worden genomen. Wij raden u aan te (laten) onderzoeken of in deze gevallen nog een kostenbesparing gerealiseerd kan worden. Implementatie dient voor ingebruikneming te gebeuren zodat wij u aanraden niet te lang te wachten!
Ons kantoor heeft veel expertise opgebouwd met de fiscale begeleiding bij nieuw- en/of verbouw van schoolgebouwen. Wij kunnen voor u snel in kaart brengen of u wellicht ook kunt profiteren van de mogelijkheid om de btw terug te vragen. Voor meer informatie kunt u contact met ons opnemen.
